اجتهاد

•اجتهاد در لغت: الجَهْدُ و الجُهْدُ: الطاقة، الجَهْدُ ما جَهَد الإِنسان من مرض أَو أَمر شاق

الجَهْد المشقة و الجُهْد الطاقة.ابن منظور، لسان العرب، ج3، ص 133.

•اجتهاد در اصطلاح فقهی: به کار گرفتن کوشش براى استنباط احکام شرع از ادله شرعى
•مجتهد: ‌به کسى که توان خود را در این راه قرار دهد، مجتهد گویند.سجادى‏، سید جعفر؛‌ فرهنگ معارف اسلامى، ج‏1، ص69.
شرایط اجتهاد در مسائل شرعى:
 علم و اطلاع کافى به لغات عرب و صرف و نحو، کتب احادیث و قرآن به لغت عربى. سایر علوم مورد نیاز: علوم کلامى که بحث در تکلیف و مکلف کند و منطق که سبک استدلال را یاد میدهد و علم اصول فقه و علم درایه و رجال حدیث، معانى بیان، و ... (از قوانین ج 2 ص 217- کفایه ج 2 ص 420- معالم ص 232
•عدم اجتهاد:در عقلیّات مانند خداشناسى و اصول دیگر دینى روا نیست
•اجتهاد:در فروع دین و مسائل شرعى فرعى است.سجادى‏، سید جعفر؛‌ فرهنگ معارف اسلامى‏، ، ج‏1، ص68ـ 71. ص 69.
اقسام اجتهاد

1- اجتهاد مطلق یا مستقل: فقیه با کوشش خود روش خاصى در اجتهاد به دست آورده تا به طور مستقل احکام شرع را بر اساس آن روش به دست آورد.  با استناد به کتاب خدا و سنت، احکام را بدون تأثیر پذیرى از رأى دیگران استخراج مى‏کند. در اجتهاد مطلق فقیه از فهم دیگران آزاد است.

2- اجتهاد منتسب: فقیهى که منسوب به یک مذهب معین است، کوشش مى‏کند تا مطابق اصول و روش اجتهادى امام مذهب فقهى خود، احکام را استخراج نماید.  مجتهد اسیر فهم دیگران، در روش فقهى است.

نقص اجتهاد منتسب‏
•مجتهد خود را اسیر افکار محدود بشرى کرده است. او که از غیب و از شرایط زمانى و مکانى آینده آگاه نبوده تا مبانى و احکامش تا قیامت قابل اجرا باشد، از این‏رو شکى نیست که فقه بدون پویایى هرگز قابلیّت اجرا در جامعه بشرى در تمام عصرها و مکان‏ها را ندارد.
شیعه دارای اجتهاد مطلق‏
•شبهه ابو زهره از علماى ازهر : «اجتهاد شیعه از قبیل اجتهاد مطلق نیست، بلکه منتسب است، زیرا براى آنان روش اجتهاد احکام و طریق استنباط از ناحیه امامانشان ترسیم شده است و نمى‏توانند از آن تخطّى نمایند. لذا به این جهت اجتهاد شیعه منتسب است. ابوزهره، الامام الصادق علیه السلام، ص 540.
•جواب: مشکل ابوزهره این است که امامان اهل‏بیت علیهم السلام را در حدّ یک مجتهد فرض کرده‏ است در حالى که شیعه از زاویه دیگر به اهل‏بیت پیامبرعلیه السلام مى‏نگرد. شیعه امامیه، سنت اهل‏بیت علیهم السلام  را از منابع تشریع مى‏داند که احکام توسط آن از منبع اصلى خود استخراج شده است؛ همان معنایى را که براى سنت رسول خداعلیه السلام قائل‏اند، زیرا شیعه، اهل‏بیت را همانند پیامبرعلیه السلام از هرگونه سهو و اشتباه مصون مى‏داند. بنابراین اصولى را که اهل‏بیت علیهم السلام ترسیم نموده‌‏اند از خطوط اصیل اسلام است که از طریق پیامبر اکرم علیه السلام به آنان رسیده است.


موضوع :