5- تهمت به ابن ‏عباس‏

•واحدى به سند خود از ابن‏عباس: آیه تطهیر در شأن همسران پیامبر صلى الله علیه و آله نازل شده است. «اسباب‏النزول، ص 239»

جواب:

اولًا: در رجالِ این حدیث، افرادى مجهول و ضعیف وجود دارد که از آن‏جمله است: ابویحیى عبدالحمید بن عبدالرحمن که متّهم به خطا در روایت است. «تقریب التهذیب، ج 1، ص 469»

•نسائى او را قوى ندانسته و ابن سعد و احمد بن حنبل او را تضعیف کرده است. «تهذیب التهذیب، ج 6، ص 120»
•ازجمله رجالِ حدیث، خصیف است که احمد بن حنبل و یحیى بن سعید او را تضعیف کرده و روایتش را حجت نمى‏دانند. ابوحاتم: او کسى است که احادیث را به گفتارها و آرا خلط کرده است.
•ابن معین: ما از حدیث خصیف حذر مى‏کنیم. «تهذیب التهذیب، ج 6، ص 143»

 

ثانیاً: روایاتى صحیح‏السند از ابن‏عباس نقل شده که: آیه تطهیر در شأن اصحاب کسا است.

6- قیاس به نظایر

•ابن‏تیمیه: تعبیر «اهل‏بیت» در قرآن کنایه از زوجه است، لذا در خطاب ملائکه به همسر ابراهیم علیه السلام مى‏خوانیم: أَ تَعْجَبِینَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ رَحْمَتُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ عَلَیْکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ‏. هم‏چنین خداوند در مورد حضرت موسى علیه السلام مى‏فرماید: فَقالَ لِأَهْلِهِ امْکُثُوا إِنِّی آنَسْتُ ناراً اگر همسر ابراهیم و موسى از جمله اهل پیامبرند، چگونه همسران پیامبر از اهل‏بیت او نباشند؟

جواب:

•اولًا: در آیه اوّل و دوّم مقصود همسر ابراهیم و موسى نیست، لذا در هر دو مورد به صیغه جمع مذکر آمده است. در آیه اوّل آمده است: عَلَیْکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ‏ و در آیه دوّم مى‏فرماید: لِأَهْلِهِ امْکُثُوا. پس قطعاً، آنگونه که ابن‏تیمیه ادعا مى‏کند، خصوص همسران نیستند.
•ثانیاً: همان‏گونه که از کلمات لغویین وفهم همسران پیامبر صلى الله علیه و آله و روایات دیگر استفاده شد این‏که اهل یا اهل‏بیت جز با مجاز  شامل همسران نمى‏شود، و در مورد آیه که شامل همسران است، از همین‏قبیل است.
•ثالثاً: مورد آیه تطهیر با این دو آیه فرق مى‏کند، زیرا روایاتى به‏حدّ تواتر از پیامبر صلى الله علیه و آله وارد شده که مقصود از اهل‏بیت علیهم السلام در آیه تطهیر تنها اصحاب کسا هستند.

 

•شبهه دوم: دلالت آیه بر عصمت هنگام نزول‏

آیه دلالت بر عصمت اهل‏بیت هنگام نزولِ آیه (نه قبل از آن) دارد، زیرا خداوند خبر از اراده‏اش در زمان حال (صیغه مضارع) مى‏دهد؛ (اعتقاد امامیه به عصمت اهل‏بیت علیهم السلام از هنگام ولادت).

•جواب:

1. نزول دفعی قرآن در مکه سابق بر نزول آیه بر پیامبر صلى الله علیه و آله در مدینه بوده است و اگر آیه تطهیر دلالت بر زمان حال داشته باشد، مقصود انزال آن است، نه حال تنزیل.+ انزال، سابق بر ولادت آنان بوده است؛ همان‏گونه که از برخى روایات استفاده مى‏شود.

2. قرآن یکپارچه در شب قدر بر پیامبر صلى الله علیه و آله نازل شد: «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ» و بعد از آن، به‏طور تدریجى بر پیامبر صلى الله علیه و آله نازل شد: «وَ نَزَّلْناهُ تَنْزِیلًا» اسراء: 106.

3. خداوند متعال حکم اذهاب رجس را بر عنوان اهل‏بیت آورده است و این عنوان، در هر زمان براى این پنج‏تن اصحاب کسا صادق بوده است، چه در گذشته، چه حال یا آینده.

•شبهه سوم: عصمت و تبعیض‏

چرا خداوند متعال به اهل‏بیت، عصمت عنایت فرمود، ولى به ما نداد؟ آیا این ظلم در حقّ بقیّه نیست؟

•جواب:
.1ظلم= تجاوز از حدّ، تجاوز از حدّ و ظلم در مورد بندگان = خواستن تکلیفى زاید از حدّ استطاعت

  چنین تکلیفى از جانب خداوند نرسیده، بلکه هرکس مطابق قابلیّت و استعدادش تکلیف دارد.

2. خداوند نعمت‏هایش را بر اساس استحقاق نمى‏دهد (توهّم ظلم یا تبعیض نمی‌شود)، بلکه بر اساس تفضّل و حکمت بالغه است.

نظام عالم، نظام احسن است، هر چیزش در جاى خود قرار دارد.

در هر زمان احتیاج به فرد یا افرادى معصوم است تا حجت خدا روى زمین باشند.

خدا افراد را در عالم «ذر» امتحان کرده و در اصلاب طاهر قرار مى‏دهد و پس از ولادت نیز مشغول ریاضت نفسانى مى‏شوند تا بتوانند قابلیت‏هاى لازم را براى دریافت وحى و هدایت بشر کسب نمایند، آن‏گاه خداوند متعال آنان به مقام عالى عصمت مى‏رساند.

شبهه چهارم: اذهاب به‏معناى رفع است.‏

•دهلوى: اذهاب رجس= اول رجسی وجود داشته، بعد خدا آن را از بین برده است 
•مخالف با رأی امامیه بر عصمت اهل بیت از ابتدای عمر (دال بر دلالت بر عصمت از هنگام تعلق اراداه خداوند) «مختصر تحفه اثناعشریه، ص 152»
•جواب:

اولا: لازمه‌ی «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ‏» گمراهی نمازگزار نیست، بلکه طلب استمراری امر موجود یا افزایش آن است. در آیه تطهیر نیز همین حکم جاری است.

 

•ثانیاً:
•اذهاب بر دو نوع است:
1. رفع: از بین بردن بعد از ثبوت شى‏ء

2. دفع: از بین‏بردن قبل از ثبوت شى‏ء، (از ابتدا جلوى شى‏ء گرفته شود).

 

مقصود از اذهاب، دفع است یعنی خداوند به ایشان نیرویی ملکوتی (مقام یقین و عصمت) می‌دهد که تمایلی به گناه ندارند.

•دلایل: 

1. امام حسن و حسین علیهما السلام  هنگام نزول آیه کودک بوده‏اند و رجسی نداشته‌اند که خداوند اراده رفع آن را نموده باشد.

2. اگر مراد از اذهاب= رفع باشد، باید پیامبر صلى الله علیه و آله را از اطلاق این آیه خارج نمود، زیرا به اجماع، پیامبر صلى الله علیه و آله قبل از نزول آیه هیچ رجسی نداشته است، حال آنکه قطعا پیامبر صلى الله علیه و آله داخل در آیه تطهیر است.

 

 

 

 

این‏گونه تعبیر در قرآن و حدیث به کار برده شده است. خداوند متعال در مورد حضرت یوسف علیه السلام مى‏فرماید: «کَذلِکَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَ الْفَحْشاءَ» یوسف:24. درحالى‏که حضرت یوسف علیه السلام هرگز اهل فحشا و عمل بد نبوده است.

•شبهه پنجم: عصمت و سقوط تکلیف‏
•مقام عصمت با تکلیف سازگارى ندارد، درحالى‏که دنیا دارِ تکلیف است و هیچ‏کس از این قاعده مستثنا نیست.

جواب:

1. عصمت از شئون مقام علم است و اختیار را از انسان سلب نمى‏کند. (علم از شرایط ثبوت تکلیف است نه عدم تکلیف.

2. جبر و عدم قدرت از انسان تکلیف را سلب مى‏کند.

•عصمت نتیجه علم قطعى به حقایق امور است و از انسان معصوم سلبِ اختیار نمى‏کند.

 

شبهه ششم: عصمت سایر ائمه‏

•آیه تطهیر تنها دلالت بر عصمت پنج تن دارد و نمى‏تواند عصمت سایر ائمه را اثبات کند.

جواب:

1. حصر آیه اضافی است نه حقیقی. (حضر اضافی مربوط به عده‌ای خاص است: اختصاص به پنج تن بدون همسران).

•منافاتی ندارد که افرادی از قبیل همین پنج تن مشمول آیه شوند. (اهل بیت در حدیث ثقلین به طور عموم به کار می‌رود).

2. هنگام نزول آیه، معصومین پنج تن بودند و چون آیه بر عنوان اهل‌بیت اطلاق شده هر زمان معصومی بیاید، آیه شامل وی نیز می‌شود.

•در هر زمان احتیاج به امام معصومى است، بنابراین افراد دیگرى نیز مشمول آیه تطهیرند که همانند این پنج‏نفرند.

3. روایات فراوان شیعه و سنى از پیامبر صلى الله علیه و آله : «امامان بعد از من، دوازده نفرند» و چون از آن‏جا که امام باید معصوم باشد، پس باید سایر امامان نیز معصوم باشند.

4. براى اثبات عصمت سایر امامان، اثبات عصمت یکى از آنان کافى است، زیرا هریک از امامان، امام بعد خود را معرفى کرده است.

•شبهه هفتم: دعا براى تطهیر

ابن‏تیمیه: پیامبر صلى الله علیه و آله دعا کرد تا خداوند پلیدى را از آنان دورساخته و پاکشان گرداند و این دلالت بر عصمت ندارد. «منهاج‏السنه، ج 3، ص 4»

•جواب:

1. پیامبر صلى الله علیه و آله مستجاب‏الدعوه است و اگر دعا کرده به‏طور قطع اجابت شده است.

2. فایده دعا استمرار تطهیر و اذهاب رجس در آینده است؛ همان‏گونه که در تفسیر: اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ‏ گفتیم.

3. دعا می‌تواند موجب بالارفتن درجات خلوص و رسوخ‏ اذهاب رجس شده و تطهیر اهل‏بیت را در بر داشته باشد.

 

4. مطابق برخى از روایات، دعاى پیامبر صلى الله علیه و آله  بعد از نزول آیه تطهیر بوده است. «مسند احمد، ج 6، ص 292»

•شبهه هشتم: عصمت براى تمام صحابه‏

دهلوى: اگر آیه تطهیر دلالت بر عصمت داشته باشد باید تمام صحابه معصوم باشند، زیرا همین تعبیر در حقّ آنان نیز رسیده است؛ « وَ لکِنْ یُرِیدُ لِیُطَهِّرَکُمْ وَ لِیُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَیْکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ» «مائده: 6»‏ «لِیُطَهِّرَکُمْ بِهِ‏ وَ یُذْهِبَ عَنْکُمْ رِجْزَ الشَّیْطانِ.«انفال: 11»

•جواب:
•این قیاس مع الفارق است و در استدلال مغالطه‏اى است.

1. اراده در این دو آیه تشریعى است نه تکوینى.

2. اجماع است بر این‏که آیه به صیغه جمع مخاطب آمده است و شامل همه مسلمانان تا روز قیامت مى‏شود؛ برخلاف اراده در آیه تطهیر که تکوینى است و دلالت بر عصمت خاص اهل بیت دارد.

•شاهد:

 آیه اوّل در مورد سبب تشریع وضو و تیمّم است؛

«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَکُمْ وَ أَیْدِیَکُمْ إِلَى الْمَرافِقِ وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِکُمْ وَ أَرْجُلَکُمْ إِلَى الْکَعْبَیْنِ وَ إِنْ کُنْتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُوا وَ إِنْ کُنْتُمْ مَرْضى‏ أَوْ عَلى‏ سَفَرٍ أَوْ جاءَ أَحَدٌ مِنْکُمْ مِنَ الْغائِطِ أَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَیَمَّمُوا صَعِیداً طَیِّباً فَامْسَحُوا بِوُجُوهِکُمْ وَ أَیْدِیکُمْ مِنْهُ ما یُرِیدُ اللَّهُ لِیَجْعَلَ عَلَیْکُمْ مِنْ حَرَجٍ وَ لکِنْ یُرِیدُ لِیُطَهِّرَکُمْ وَ لِیُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَیْکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ‏» مائده: 6.

آیه دوّم: در خصوص جنگ بدر وارد شده، سخن از فرستادن باران هنگام احتیاج به آن است؛

«إِذْ یُغَشِّیکُمُ النُّعاسَ أَمَنَةً مِنْهُ وَ یُنَزِّلُ عَلَیْکُمْ مِنَ السَّماءِ ماءً لِیُطَهِّرَکُمْ بِهِ وَ یُذْهِبَ عَنْکُمْ رِجْزَ الشَّیْطانِ‏» انفال:11.

•‏ «لِیُطَهِّرَکُمْ»‏ در اینجا تطهیر از جنابت است.
•هیچ‏یک از دو آیه، مربوط به تطهیر از گناهان و نقایص نیست.

شبهه نهم: رجس به‏معناى شرک‏

•ابن‏تیمیه: اراده خداوند در آیه تطهیر، متضمّن تحقّق مراد نیست، بلکه گاهى اراده مى‏کند چیزى را که تحقق نمى‏یابد؛ خداوند متعال مى‏فرماید: وَ اللَّهُ یُرِیدُ أَنْ یَتُوبَ عَلَیْکُمْ‏ «نساء:27» درحالى‏که برخى توبه مى‏کنند و برخى نمى‏کنند. خداوند اراده کرده که مردم را از شرک پاک کند، ولى بعضى مى‏خواهند که بر شرک باقى بمانند. «منهاج‏السنة، ج 4، ص 20» آن‏گاه‏ مى‏گوید: مقصود از «رجس» در آیه، شرک است، همانند قول خداوند: فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ‏ و ما مى‏دانیم که خداوند از اهل‏بیت پیامبر صلى الله علیه و آله شرک و خباثت را دور کرده است، ولى این دلالت بر عصمت آنان ندارد. «منهاج‏السنة، ج 4، ص 21»

جواب:

•اراده در آیه‏ «وَ اللَّهُ یُرِیدُ أَنْ یَتُوبَ عَلَیْکُمْ‏» تشریعى است نه تکوینى. از همین‏رو به عموم مردم توجه دارد؛ برخلاف اراده در مورد آیه تطهیر که به قرائن (روایاتى که نص در نزول آیه در پنج تن بود)، اراده تکوینى است نه تشریعى وگرنه شامل افرادى خاص نمى‏شد.


موضوع :