درس اول: شیعه شناسى
پیدایش شیعه
منشأ پیدایش و مؤسس مذهب
-عوامل ظهور و بروز و پیدایش
-علل و عواملى شکل‌گیری
- علت در اقلیت بودن مذهب و جدا شدن از اکثریت
- عوامل خارجى در پیدایش مذهب
•شبهه:
تشیع ایده و آرمان نوظهورى است که بر اثر عوامل و جریاناتى خاص از پیکره واحد جامعه اسلامى جدا شده و در طول زمان گسترش یافته است.
•1. این مکتب زاییده فکر عبداللَّه بن سبأ و تشکیلات سیاسى اوست.
•2. پیدایش آن در زمان امام على علیه السلام و در جنگ صفّین یا جمل
•3. متأثّر از افکار فارسیان قدیم
•عده‌ای گمان کردهاند اقلیّت شیعه از امت اسلامی و اصل خود جدا شده‌است و باید از علل جدایی جستجو نمود.
•اصل اولی در امت اسلامی غیرشیعی‌بودن است، لذا دنبال علت پدید آمدن تشیع برآمدهاند. ولى این فرضیه صحیح نیست، زیرا؛
•عدم صحت فرضیه این گروه:
1. کثرت عددی دلیل بر حقانیت نیست، اقلیت هم دلیل بر عدم حقانیت نیست. مخالف موازین عقلى و نقلى
•دلایل قرآنی: بر بطلان معیار غیر اصیل بودن اقلیت
•وَ قَلِیلٌ مِنْ عِبادِیَ الشَّکُورُ؛ سبأ: 13
•وَ إِنَّ کَثِیراً مِنَ النَّاسِ لَفاسِقُونَ؛ مائده: 49
•وَ أَکْثَرُهُمْ لِلْحَقِّ کارِهُونَ؛ مؤمنون: 70
2. نمی‌توان اسلام بی تشیعرا بر اساس کثرت عددی، صفت اصلی اسلام قرار داد و تشیع را اسلام عارضی قرار داد. (به دلیل عدم سازگاری با تقسیم بندىِ معمول در عقاید اسلامى)
•پیدایش تشیع را نمىتوان با پیدایش اصطلاح شیعه و تشیع هم زمان دانست.
• برای منشأ تشیع باید ریشه‌ی آن را پیگیری نمود نه اصطلاح آن‌را؛ علاوه بر آنکه پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله در روایات متعددى به شیعه بشارت هایى داده است.
•مفهوم شیعه در لغت
•1- موافقت و هماهنگى دو فرد یا دو گروه در عقیده یا عمل، بدون این که یکى تابع دیگرى باشد؛ «شیعه جماعتى را گویند که بر امرى اجتماع کنند». (لسان العرب، ماده« شیع»)
•«وَ إِنَّ مِنْ شِیعَتِهِ لَإِبْراهِیمَ». صافات: 83. حضرت ابراهیم علیه السلام به عنوان شیعه حضرت نوح یاد شده است.
•حضرت ابراهیم علیه السلام از پیامبران اولوا العزم ولی پیرو شریعت نوح نبود، ولی به دلیل هماهنگی روش او با نوح از پیروان نوح شمرده شده است.
•تقدم و تأخّر زمانى شرط نیست، به دلیل:
•«وَ لَقَدْ أَهْلَکْنا أَشْیاعَکُمْ» قمر:51، مقصود از «اشیاع» مشرکان و کافران امتهاى پیشیناند که در مخالفت با پیامبرانشان همانند مشرکان و کافران عصر رسالت بودهاند.«کشّاف، ج 4، ص 441 و المیزان، ج 19، ص 88.»
2- متابعت و پیروى از دیگرى: «شیعه رجل، اتباع و انصار اوست». (قاموس المحیط، ماده« شیع»)
•پیروى از عقیده و راه و رسم دیگرى معمولًا با محبت و دوستى همراه است. در کاربرد واژه شیعه نیز این معنا مراد است؛ چنان که قرآن کریم در مورد فردى قبطى که از هواداران و پیروان حضرت موسى علیه السلام بود فرموده است:
•فَاسْتَغاثَهُ الَّذِی مِنْ شِیعَتِهِ عَلَى الَّذِی مِنْ عَدُوِّهِ؛ قصص: 15«در آن حال آن شخص شیعه از موسى دادخواهى و یارى علیه دشمن خواست.»
•«متابعت و پیروى» شناخته شدهتر و معروفتر است.
•مفهوم تشیع در لغت و اصطلاح
•تشیع در لغت: «مشایعت، پیروى نمودن، یارى نمودن، ولایت کسى را داشتن.» صحاح اللغة، ج 3، ص 156. تاج العروس، لسان العرب.
•تشیع در اصطلاح: امامت منصبی الهی بوده و انتخاب امام به وسیله نص و از جانب خداوند صورت می‌گیرد و پیامبر نیز امامان و اوصیاى بعد از خود را معرفى کرده است. اول آنان امام علی و آخر آنان امام مهدی می‌باشد.
•مرحوم شیخ محمّد جواد مغنیه: «تشیع عبارت است از ایمان به وجود نصّ از جانب پیامبر صلى الله علیه و آله بر امامت امام على علیه السلام و خلافت او، بدون آن که در حقّ او یا فرزندانش غلو شده باشد.»الشیعة فى المیزان، محمد جواد مغنیه، ص 33.
پیدایش شیعه
1- ظهور شیعه در عصر پیامبر صلى الله علیه و آله
•بذر اولیّه تشیع را خداوند در قرآن کریم نشانده و پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله در طول دوران رسالتش آن را آبیارى کرده است. و عدّهاى در زمان پیامبر صلى الله علیه و آله به این عنوان معروف بودهاند؛ مثل: سلمان فارسى، ابوذر غفارى، مقداد بن اسود و غیره.
2- ظهور شیعه در سقیفه
•بعضى از تاریخ نگارانِ اهل سنّت: هنگامى که در سقیفه عدّهاى- به تبع نص- به دنبال على علیه السلام رفتند، تشیع به وجود آمد. ابن خلدون (تاریخ ابن خلدون، ج 3، ص 364)، دکتر حسن ابراهیم حسن (تاریخ الاسلام، ج 1، ص 371)، احمد امین مصرى (فجر الاسلام، 266) و محمّد عبداللَّه عنّان از نویسندگان اهل سنت (تاریخ الجمعیّات السّریة، ص 26) و جولد تسهیر (شرق شناس معروف) این نظریه را پذیرفتهاند.
3- ظهور شیعه هنگام قتل عثمان
•گروهى نیز عقیده دارند که هنگام حمله مردم به خانه عثمان و کشتن او شیعه ظهور پیدا کرده است. از میان اهل سنت، ابن حزم اندلسى و دکتر على سامى النشار و از بین شرق شناسان، فلهاوزن چنین نگرشى دارند. (العقیدة و الشریعة فى الاسلام، ص 174. الفِصَل، ج 2، ص 78. نشأة الفکر الفلسفى فى الاسلام، ج 2، ص 78.)
4- ظهور شیعه پس از شهادت حسین بن على علیه السلام
•دکتر کامل مصطفى شبیبى معتقد است که تشیع و شیعه پس از شهادت امام حسین علیه السلام ظاهر گشته است. (الخوارج و الشیعة، ص 146. الصلة بین التصوف و التشیع، ص 23)
•5- تأثّر شیعه از افکار فارسیان
•برخى معتقدند که فکر و ایده تشیع برخاسته از افکار ایرانى است که به پایتخت اسلام نفوذ کرده است. از میان شرق شناسان، دوزى، فان فلوتن، براون، و از میان اهل سنت، احمد امین مصرى و احمد عطیة اللَّه چنین نظریهاى را ابراز کردهاند.(تاریخ المذاهب الاسلامیة، ج 1، ص 41. فجر الاسلام، ص 111. القاموس الاسلامى، ج 3، ص 222).
•6- شیعه متأثر از افکار ابن سبأ
•شیعه پیروان عبداللَّه بن سبأاند که در عصر عثمان، مسلمان شد.
•برخى از این افراد عبارت اند از: دکتر على سامى النشار (نشأة الفکر الفلسفى فى الاسلام، ص 189)، سید محمد رشید رضا (السنة و الشیعة، ص 4 تا 6)، شیخ محمّد ابوزهره (المذاهب الاسلامیة، ص 64) و ابوالحسن ملطى.(التنبیه و الردّ على اهل الاهواء و البدع، ص 25).
موضوع :
نظر بدهید