اجتهاد
•اجتهاد در لغت: الجَهْدُ و الجُهْدُ: الطاقة، الجَهْدُ ما جَهَد الإِنسان من مرض أَو أَمر شاق
الجَهْد المشقة و الجُهْد الطاقة.ابن منظور، لسان العرب، ج3، ص 133.
•اجتهاد در اصطلاح فقهی: به کار گرفتن کوشش براى استنباط احکام شرع از ادله شرعى
•مجتهد: به کسى که توان خود را در این راه قرار دهد، مجتهد گویند.سجادى، سید جعفر؛ فرهنگ معارف اسلامى، ج1، ص69.
شرایط اجتهاد در مسائل شرعى:
علم و اطلاع کافى به لغات عرب و صرف و نحو، کتب احادیث و قرآن به لغت عربى. سایر علوم مورد نیاز: علوم کلامى که بحث در تکلیف و مکلف کند و منطق که سبک استدلال را یاد میدهد و علم اصول فقه و علم درایه و رجال حدیث، معانى بیان، و ... (از قوانین ج 2 ص 217- کفایه ج 2 ص 420- معالم ص 232
•عدم اجتهاد:در عقلیّات مانند خداشناسى و اصول دیگر دینى روا نیست
•اجتهاد:در فروع دین و مسائل شرعى فرعى است.سجادى، سید جعفر؛ فرهنگ معارف اسلامى، ، ج1، ص68ـ 71. ص 69.
اقسام اجتهاد
1- اجتهاد مطلق یا مستقل: فقیه با کوشش خود روش خاصى در اجتهاد به دست آورده تا به طور مستقل احکام شرع را بر اساس آن روش به دست آورد. با استناد به کتاب خدا و سنت، احکام را بدون تأثیر پذیرى از رأى دیگران استخراج مىکند. در اجتهاد مطلق فقیه از فهم دیگران آزاد است.
2- اجتهاد منتسب: فقیهى که منسوب به یک مذهب معین است، کوشش مىکند تا مطابق اصول و روش اجتهادى امام مذهب فقهى خود، احکام را استخراج نماید. مجتهد اسیر فهم دیگران، در روش فقهى است.
نقص اجتهاد منتسب
•مجتهد خود را اسیر افکار محدود بشرى کرده است. او که از غیب و از شرایط زمانى و مکانى آینده آگاه نبوده تا مبانى و احکامش تا قیامت قابل اجرا باشد، از اینرو شکى نیست که فقه بدون پویایى هرگز قابلیّت اجرا در جامعه بشرى در تمام عصرها و مکانها را ندارد.
شیعه دارای اجتهاد مطلق
•شبهه ابو زهره از علماى ازهر : «اجتهاد شیعه از قبیل اجتهاد مطلق نیست، بلکه منتسب است، زیرا براى آنان روش اجتهاد احکام و طریق استنباط از ناحیه امامانشان ترسیم شده است و نمىتوانند از آن تخطّى نمایند. لذا به این جهت اجتهاد شیعه منتسب است. ابوزهره، الامام الصادق علیه السلام، ص 540.
•جواب: مشکل ابوزهره این است که امامان اهلبیت علیهم السلام را در حدّ یک مجتهد فرض کرده است در حالى که شیعه از زاویه دیگر به اهلبیت پیامبرعلیه السلام مىنگرد. شیعه امامیه، سنت اهلبیت علیهم السلام را از منابع تشریع مىداند که احکام توسط آن از منبع اصلى خود استخراج شده است؛ همان معنایى را که براى سنت رسول خداعلیه السلام قائلاند، زیرا شیعه، اهلبیت را همانند پیامبرعلیه السلام از هرگونه سهو و اشتباه مصون مىداند. بنابراین اصولى را که اهلبیت علیهم السلام ترسیم نمودهاند از خطوط اصیل اسلام است که از طریق پیامبر اکرم علیه السلام به آنان رسیده است.
موضوع :