1. بهرهمند در دنیا و آخرت:
حضرت سلیمان
حضرت ابراهیم: «وَآتَیْنَاهُ فِی الْدُّنْیَا حَسَنَةً وَإِنَّهُ فِی الآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِینَ»؛(نحل/122) و اعطا کردیم به وی در دنیا سعادت را و او در آخرت از شایستگان است.
وَلَقَدِ اصْطَفَیْنَاهُ فِی الدُّنْیَا وَإِنَّهُ فِی الآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِینَ؛(بقره/130) و حقاً که وی [ابراهیم] را در دنیا برگزیدیم و او در آخرت از شایستگان است.
برخی مؤمنان: فَآتَاهُمُ اللّهُ ثَوَابَ الدُّنْیَا وَحُسْنَ ثَوَابِ الآخِرَةِ؛(آلعمران/148)پس خداوند پاداش دنیا و نیکی پاداش آخرت را به ایشان عطا کرد.
2. انسانهای زیانکار در هر دو سرا:
خَسِرَ الدُّنْیَا وَالآخِرَةَ ذَلِکَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِینُ؛(حج/11) در دنیا و آخرت زیان کردند و این، زیانِ آشکار است.
لهُمْ فِی الدُّنْیَا خِزْیٌ وَلَهُمْ فِی الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِیمٌ؛(بقره/114) برایشان در دنیا خواری، و برایشان در آخرت عذابی بزرگ است.
لَّهُمْ عَذَابٌ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَلَعَذَابُ الآخِرَةِ أَشَقُّ وَمَا لَهُم مِّنَ اللّهِ مِن وَاقٍ؛(رعد/34) برایشان [= کسانی که مردم را از راه خدا بازمیدارند] محنتی است در زندگی دنیا و قطعاً محنت آخرت سختتر است و برایشان از [طرف] خداوند نگهبانی نیست.
نتیجه:
إَنَّ الَّذِینَ لاَ یَرْجُونَ لِقَاءنَا وَ رَضُواْ بِالْحَیاةِ الدُّنْیَا وَاطْمَأَنُّواْ بِهَا وَالَّذِینَ هُمْ عَنْ آیَاتِنَا غَافِلُونَ * أُوْلَـئِکَ مَأْوَاهُمُ النُّارُ بِمَا کَانُواْ یَکْسِبُونَ؛(یونس/7-8)
مِنکُم مَّن یُرِیدُ الدُّنْیَا وَمِنکُم مَّن یُرِیدُ الآخِرَةَ؛(آلعمران/152) برخی از شما دنیا را میجوید و برخی آخرت را میجوید.
تُرِیدُونَ عَرَضَ الدُّنْیَا وَاللّهُ یُرِیدُ الآخِرَةَ؛(انفال/67) [شما] کالای دنیا را دنبال میکنید و خداوند آخرت را [برای شما] میخواهد.
سومین عامل سقوط اخلاقی: شیطان
أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَیْکُمْ یَا بَنِی آدَمَ أَن لاَّ تَعْبُدُوا الشَّیْطَانَ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ * وَأَنْ اعْبُدُونِی هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِیمٌ؛(یس/61-62) ای فرزندان آدم، آیا با شما پیمان نبستم شیطان را که برای شما دشمنی آشکار است عبادت نکنید و اینکه مرا عبادت کنید که این راه مستقیم است؟
س: شیطان چیست؟ همان دنیا یا هوای نفس است یا چیزی دیگر؟
جواب: قرآن «شیطان» یا «ابلیس» را موجود مستقلی (از طایفه جن) میداند که از آتش آفریده شده و مستقل از انسان است.
کلمهی شیطان گاه به انسان شرور نیز اطلاق میشود و شاید از دید لغت به موجودی شریر مثل هوای نفس نیز اطلاق شود.
س: چگونه شیطان در دل انسان وسوسه ایجاد میکند؟
جواب: عوامل بیان شده در قرآن
الف. تزیین اعمال زشت.
ـ تَاللّهِ لَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَى أُمَمٍ مِّن قَبْلِکَ فَزَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَهُوَ وَلِیُّهُمُ الْیَوْمَ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ؛(نحل/63) به خدا سوگند که پیامبرانی به سوی امتهای پیش از تو فرستادیم، سپس شیطان کردار [بد] ایشان را در نظرشان آراست. پس او امروز دوستدارشان است و درگیر عذابی دردناکاند.
ـ وَزَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِیلِ فَهُمْ لاَ یَهْتَدُونَ؛(نمل/24) و شیطان کردارشان را برایشان زینت داد، پس ایشان را از راه [خدا] بازداشت، پس آنان هدایت نیافتند.
ب. دادن وعدههای دروغ به انسان
یَعِدُهُمْ وَیُمَنِّیهِمْ وَمَا یَعِدُهُمُ الشَّیْطَانُ إِلاَّ غُرُوراً؛(نساء/120) [شیطان] وعدهشان میدهد و به آرزو کردن وادارشان میکند و جز فریب، شیطان وعدهشان ندهد.
الشَّیْطَانُ یَعِدُکُمُ الْفَقْرَ؛(بقره/268) شیطان به شما تهیدستی را وعده میدهد.
س: آیا شیطان، مستقل از نفس و هوای نفسانی کار میکند یا از همان مسیر؟
جواب: شیطان از طریق هواهای نفسانی در انسان نفوذ میکند و کار وی را تأیید میکند یا تغییر میدهد. کارهای زشت را در نظر انسان میآراید و وی را در انجام دادن آن تثبیت میکند و در مقابل نیز او رامیترساند و از کارهای خیر بازمیدارد و مسیرش را تغییر میدهد.
نتیجهی وسوسههای شیطان: توجه به مادیات و لذایذ دنیا، غفلت از خدا
مَا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِّن قَلْبَیْنِ فِی جَوْفِهِ؛(احزاب/4) خداوند برای هیچ کس، دو دل درونش قرار نداده است.
ـ إِنَّمَا سُلْطَانُهُ عَلَى الَّذِینَ یَتَوَلَّوْنَهُ وَالَّذِینَ هُم بِهِ مُشْرِکُونَ؛(نحل/100) تسلط وی [= شیطان] تنها بر کسانی است که ولایت او را میپذیرند و آنان که به وسیلة او [به خدا] مشرک باشند.
ـ إِنَّا جَعَلْنَا الشَّیَاطِینَ أَوْلِیَاء لِلَّذِینَ لاَ یُؤْمِنُونَ؛(اعراف/27) ما شیاطین را دوستان کسانی قرار دادهایم که ایمان نمیآورند.
ـ وَمَن یَعْشُ عَن ذِکْرِ الرَّحْمَنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطَاناً فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ؛(زخرف/36) و آنکه از یاد خدا چشمپوشد، برای او شیطانی برانگیزیم، پس او برایش همدم باشد.
ابتدا انسان از یاد خدا غافل میشود، سپس شیطان همراه او شده و او را به هر جا میکشاند. (سوء اختیار انسان زمینه ساز تسلط شیطان است).
موضوع :