سوره آل عمران از تفاسیر
نمونه: آیة الله ناصر مکارم شیرازی، ق14، (فارسی)
روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن: حسین بن علی ابوالفتوح رازی، ق6، (فارسی قدیم)
تبیان: محمد بن حسن طوسی، ق5 (عربی)
مجمع البیان: فضل بن حسن طبرسی، ق6 (عربی)
کشاف: محمود زمخشری، ق 6 (عربی)
جوامع الجامع: فضل بن حسن طبرسی، ق6 (عربی)
صافی: محمد فیض کاشانی، ق 11 (عربی)
کنز الدقائق: محمد قمی مشهدی، ق 12 (عربی)
المیزان: محمد حسین طباطبایی، ق14 (عربی)
مخزن العرفان: نصرت بیگم امین، ق 14، (فارسی)
عاملی: ابراهیم عاملی، ق 14، (فارسی)
کاشف: محمد جواد مغنیه، ق 15، (عربی)
معرفی تفسیر تفسیر روض الجنان و روح الجنان
•« تفسیر ابو الفتوح رازى» تالیف ابو الفتوح رازى، از متکلمان امامیه در سده ششم هجرى، تفسیر شیعى به فارسى است. (متولد 470 ق در شهر رى، وفات وی 554 ق)
•تألیف: 510 تا 533 ق یا اندکى پس از آن بوده نگارش این اثر در میانسالى
•مقدمهاى کوتاه در معانى و اقسام قرآن و بحثى در معناى تفسیر و تأویل و استعاذه
•آیه یا آیاتى از هر سوره به ترتیب از فاتحه تا ناس را به صورت زیرنویس و لفظ به لفظ به فارسى آورده
•ذکر بخشهاى کوتاهى از آیات، به تفسیر و شرح لغوى و صرفى و نحوى و فقهى و کلامى آن پرداخته
•اقوال و آراى مفسران و نحویان و لغویان و فقها و متکلمان را با استفاده از منابع متقدم ذکر کرده
•اشارههاى تاریخى و قصص و حکایات و تمثیلات و مباحث فقهى
•مباحث تکرارى در آیات به موارد قبلى ارجاع شده
•مباحث ذوقى و ادبى و عرفانى هم بیش و کم در خلال بخشهاى تفسیرى مطرح شده
معرفی تفسیر نمونه
•جمع‌آوری: آیتالله مکارم شیرازى و گروهى از دانشمندان حوزه علمیه قم، حجج اسلام محمدرضا آشتیانى، محمدجعفر امامى، عبدالرسول حسنى، سید حسن شجاعى، محمود عبداللهى، محسن قرائتى، محمد محمدى اشتهاردى و شهید سید نورالله طباطبایىنژاد
•27 جلد، مناسب با نیازها و پرسشهاى عصر، بیان پیام قرآن با زبان روز، پرهیز از مباحث فنی و کلاسیک ادبی
1. بیان نکات کلى و عام در هر سوره
2. اشاره به سبک و سیاق و موضوعات مهم
3. مضمون آیه پرداخته و با روش بیانى و تحلیلى در تفسیر
4. بیان مسایل اجتماعى و پاسخ به شبهات
5. تفسیر علمی معاصر: انطباق آیاتى که مربوط به آفرینش انسان، حیوان و جهان طبیعت است و یا اشارههایى به نظریات و اکتشافات جدید دارد.
حیات علمی آیة الله مکارم شیرازی
•متولد 1345 ق، شیراز
حیات علمى
•آغاز دروس در حدود 14 سالگى در مدرسه« آقا باباخان» شیراز
•آغاز دروس صرف، نحو، منطق، بیان و بدیع و شروع فقه و اصول و اتمام دروس مقدماتى و سطح متوسط و عالى را در مدتى نزدیک به چهار سال
•در سن 18 سالگى وارد حوزه علمیه قم
• قریب پنج سال از جلسات علمى و درس اساتید بزرگ آن زمان مانند حضرت آ یتاللهالعظمى بروجردى و ...
•در سال 1369 ق، وارد حوزه علمیه نجف اشرف شده و از دروس آیات عظام آقاى حکیم، آقاى خوئى، آقاى عبدالهادى شیرازى و ...
•در سن 24 سالگى به اخذ اجازه اجتهاد مطلق از محضر دو نفر از آیات بزرگ نجف
•بازگشت به ایران ماه شعبان 1370 ق
•تألیف کتاب از آغاز دوران جوانى در رشتههاى مختلف عقاید، معارف اسلامى، ولایت،تفسیر، فقه و اصول
سوره آل عمران
•مدنی، 200 آیه
•پیامبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله: من قرء سورة آل عمران اعطى بکلّ آیة منها امانا على جسر جهنّم: «هر کس سوره آل عمران را بخواند به تعداد آیات آن، امانى بر پل دوزخ به او مىدهند».
•محتواى سوره:
1- شامل توحید و صفات خداوند و معاد و معارف اسلامى
2- بخشی شامل جهاد و دستورات آن و حیات جاویدان شهیدان راه خدا، درس عبرت از دو غزوه بدر و احد
3- برخی احکام اسلامى در زمینه لزوم وحدت مسلمین، خانه کعبه، فریضه حج، امر بمعروف و نهى از منکر، تولى و تبرى، امانت، انفاق در راه خدا، ترک دروغ، مقاومت و پایمردى در مقابل دشمن و صبر و شکیبایى در مقابل مشکلات و آزمایشهاى مختلف الهى و ذکر خداوند در هر حال
4- بخشى از تاریخ انبیاء از جمله آدم و نوح و ابراهیم و موسى و عیسى و سایر انبیاء علیهم السّلام و داستان مریم
شأن نزول:
•هشتاد و چند آیه از این سوره درباره فرستادگان و مسیحیان نجران
•فرستادگان شصت نفر بودند که چهارده نفر آنان از اشراف و برجستگان نجران محسوب مىشدند، سه نفر از این چهارده نفر سمت ریاست داشتند و مسیحیان آن سامان در کارها و مشکلات خود به آن سه نفر مراجعه مىکردند.
•این گروه شصت نفرى در لباس مردان قبیله بنى کعب به مدینه آمدند و به مسجد پیامبر صلّى اللّه علیه و آله وارد شدند، موقعى که آنها وارد مسجد شدند، هنگام نمازشان بود، طبق مراسم خود، ناقوس را نواختند و مشغول نماز شدند. پس از نماز «عاقب» و «سید» که اولى امیر و رئیس قوم خود محسوب مىشد و دیگرى سرپرست تشریفات و تنظیم برنامه سفر و مورد اعتماد مسیحیان بود خدمت پیامبر رسیدند و با او آغاز سخن کردند پیامبر صلّى اللّه علیه و آله به آنها پیشنهاد کرد: به آیین اسلام در آیید و در پیشگاه خداوند تسلیم گردید.
•عاقب و سید گفتند: ما پیش از تو اسلام آورده و تسلیم خداوند شدهایم!
•پیامبر صلّى اللّه علیه و آله فرمود: شما چگونه بر آیین حق هستید، با اینکه اعمالتان حاکى از این است که تسلیم خداوند نیستید، چه اینکه براى خدا فرزند قائلید و عیسى را پسر خدا مىدانید، و صلیب را عبادت و پرستش مىکنید و گوشت خوک مىخورید، با این که تمام این امور مخالف آیین حق است!
•عاقب و سید گفتند: اگر عیسى پسر خدا نیست، پس پدرش که بوده است؟
•پیامبر صلّى اللّه علیه و آله فرمود: آیا شما قبول دارید که هر پسرى شباهتى به پدر خود دارد؟ گفتند آرى. فرمود: آیا اینطور نیست که خداى ما به هر چیزى، احاطه دارد و قیوم است و روزى موجودات با اوست، گفتند: آرى، همین طور است، فرمود: آیا عیسى این اوصاف را داشت، گفتند: نه.
•فرمود: آیا چنین نیست که عیسى را مادرش مانند سایر کودکان در رحم حمل کرد، و بعد همچون مادرهاى دیگر، او را به دنیا آورد؟ و عیسى پس از ولادت، چون اطفال دیگر غذا مىخورد! گفتند:آرى چنین بود.
•فرمود: پس چگونه عیسى پسر خداست با این که هیچ گونه شباهتى به پدرش ندارد؟!
•سخن که به اینجا رسید، همگى خاموش شدند، در این هنگام، هشتاد و چند آیه از اوایل این سوره براى توضیح معارف و برنامههاى اسلام نازل گردید.
1. الم
•1ـ " الف- لام- میم" (الم).
•دکتر رشاد: قرآن مجید 114 سوره: 86 سوره در مکه نازل گردیده و 28 سوره در مدینه،
• از میان مجموع سورههاى قرآن 29 سوره است که در آغاز آنها" حروف مقطعه" آمده است.
• حروف مقطعه نصف حروف بیست و هشتگانه الفباى عربى را تشکیل مىدهد
•حروف مقطعه«حروف نورانى»: (ا- ح- ر- س- ص- ط- ع- ق- ک- ل- م- ن- ه- ى)
2ـ اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّوم: معبودى جز خداوندِ یگانه زنده و پایدار و نگهدارنده، نیست.
•روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن: ابوالفتوح رازى، حسین بن على
•تاریخ وفات پدیدآور: 556 ه. ق، زبان: فارسى، متون کهن
•مصحح: ناصح، محمدمهدى، مصحح: یاحقى، محمدجعفر
•موضوع: کلامى شیعى- اجتهادى- هدایتى و تربیتى- تعداد جلد: 20
•ناشر: آستان قدس رضوى، بنیاد پژوهشهاى اسلامى
•اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّوم: اللّه: مبتدا = مرفوع، لا إِلهَ إِلَّا هُوَ: خبر، الْحَیُّ الْقَیُّومُ، صفت.
3ـ نَزَّلَ عَلَیْکَ الْکِتابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ وَ أَنْزَلَ التَّوْراةَ وَ الْإِنْجِیل
کتاب را بحق بر تو نازل کرد، که با نشانههاى کتب پیشین، منطبق است؛ و «تورات» و «انجیل» را.
کتاب را بحق بر تو نازل کرد، که با نشانههاى کتب پیشین، منطبق است؛ و «تورات» و «انجیل» را.
•نَزَّلَ عَلَیْکَ الْکِتابَ بِالْحَقِ
•نَزَلَ عَلَیْکَ الْکِتابُ بِالْحَقِ؛ به تخفیف: فعل لازم، کتابُ: فاعل: (کتاب «قرآن» نازل شد = خداى تعالى آیت از پس آیت و سورت از پس سورت فرستاد).
•نَزَّلَ عَلَیْکَ الْکِتابَ بِالْحَقِ؛ نَزَّلَ: باب تفعیل: تکثیر فعل، «کتاب»: قرآن. بِالْحَقِ، بدرستى و راستى.
•مُصَدِّقاً، به راست دارنده، حال از مفعول: منصوب.
•لِما بَیْنَ یَدَیْهِ، آن را که پیش اوست از کتابها و پیامبران و شرایع ایشان.
•وَ أَنْزَلَ التَّوْراةَ وَ الْإِنْجِیلَ: «انزال» نزول دفعی: آن کتابها (تورات و انجیل) به یک بار فرود آمد.
•نَزَّلَ، «تنزیل»: نزول تدریجی: نزول قرآن
•اصل «توریت» نزد بصریان «و وریة» بوده (بر وزن فوعله) «واو» اوّل را «تا» کردند، و «یا»ى مفتوحة را «الف» کردند توراة گشت، و در کتابت «یا» نوشتند، تا دانند که اصل او «یا» بوده است.
4ـ مِنْ قَبْلُ هُدىً لِلنَّاسِ وَ أَنْزَلَ الْفُرْقانَ إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا بِآیاتِ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ شَدِیدٌ وَ اللَّهُ عَزِیزٌ ذُو انْتِقام
پیش از آن، براى هدایت مردم فرستاد؛ و (نیز) کتابى که حق را از باطل مشخّص مىسازد، نازل کرد؛ کسانى که به آیات خدا کافر شدند، کیفر شدیدى دارند؛ و خداوند (براى کیفرِ بدکاران و کافران لجوج،) توانا و صاحب انتقام است.
مِنْ قَبْلُ هُدىً لِلنَّاسِ:
•«هُدىً»: صفت توریت و انجیل تثنیه نیامد، زیرا مصدر است و تثنیه و جمع ندارد.
حال: محلا منصوب.
•«هدى»: حمل بر بیان و بر لطف.
•گفتهاند: مصدر است به معنى اسم فاعل = هادى، کما قال تعالى: إِنْ أَصْبَحَ ماؤُکُمْ غَوْراً ...، اى غایرا.(ملک/30)
وَ أَنْزَلَ الْفُرْقانَ:
•«فرقان» مصدر مثل: سبحان و غفران و قربان، مراد اسم فاعل است براى مبالغه مصدر آورد، یعنى بسیار جداکننده حقّ از باطل.
•سدّى: در کلام تقدیم و تأخیرى هست، و انزل التوریة و الانجیل و الفرقان هدى للنّاس
«هدى» حال از هر سه کتاب.
•گفتهاند: مراد نصرت است به فرقان، براى آن که نصرت از آسمان آید و بین حق و باطل، مؤمن و کافر را جدا کند.
•إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا بِآیاتِ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ شَدِیدٌ:
تهدید خدا به کافران به عذاب سخت اگر در آیات الهی تفکر نکرده و از آن بهره‌مند نشوند.
•وَ اللَّهُ عَزِیزٌ ذُو انْتِقامٍ:
اصرار کافران بر کفر موجب عجز خدا نمی‌شود، زیرا خدا غالب است و در عقاب عجله نمی‌کند تا مردم به تکلیف عمل کنند و بر اساس استحقاق، از ایشان انتقام می‌گیرد.
نکته ها از تفسیر نمونه:
1-«حق»: «مطابقت و هماهنگى»
•به آنچه با واقعیت موجود تطبیق پیدا مىکند، حق گفته مىشود.
• به خداوند «حق» مىگویند به خاطر آن است که ذات مقدس او بزرگترین واقعیت غیر قابل انکار در عالم هستى است، (حق یعنى موضوع ثابت و پابرجایى که باطل به آن راه ندارد).
•باء «بالحق»: مصاحبت =اى پیامبر! خداوند، قرآن را که همراه با نشانههاى واقعیت است بر تو فرو فرستاد.
2- «تورات»: عبرى «شریعت و قانون»
•در اصطلاح به کتابى گفته شده که از طرف خداوند بر موسى بن عمران ع نازل گردید.
•«تورات»: گاهى به مجموعه کتب «عهد عتیق» و گاهى به «اسفار پنجگانه» آن نیز گفته مىشود.
•مجموعه کتب یهود که «عهد عتیق» نامیده شده، مرکب از تورات و چندین کتاب دیگر مىباشد.
• تورات داراى پنج بخش است که به نامهاى: سفر پیدایش، سفر خروج، سفر لاویان، سفر اعداد، و سفر تثنیه نامیده شده است، این قسمت از کتب عهد قدیم، شرح پیدایش جهان و انسان و مخلوقات دیگر و قسمتى از زندگى انبیاء پیشین و موسى بن عمران و بنى اسرائیل و احکام این آیین مىباشد.
•کتب دیگر این مجموعه نوشتههاى مورخان بعد از موسى علیه‌السلام است که شامل شرح حالات پیامبران و ملوک و پادشاهان و اقوامى است که بعد از موسى بن عمران به وجود آمدهاند.
•اصل اسفار پنجگانه تورات، آسمانی است و سایر کتب آسمانی نیستند، (خود یهود نیز ادعای آسمانی بودن سایر بخشهای کتاب را ندارند).
•«زبور» داوود = «مزامیر» نیز شرح مناجاتها و اندرزهاى داوود است. (آسمانی نیست).
•اسفار پنجگانه تورات کنونی: قرائن نشان مىدهد اینها کتب آسمانى نیستند، بلکه کتابهاى تاریخى هستند که بعد از موسى بن عمران نوشته شده است.
دلایل: شامل شرح وفات موسى علیه‌السلام و چگونگى تدفین او و پارهاى از حوادث بعد از وفات موسى.
•آخرین فصل سفر پنجم (سفر تثنیه) ثابت مىکند که این کتاب، بعد از وفات موسى بن عمران به نوشته شده است.
•محتویات این کتب آمیخته با خرافات فراوان و نسبتهاى ناروا به پیامبران الهى و بعضى سخنان کودکانه مىباشد.
•شواهد تاریخى نشان مىدهد که تورات اصلى از میان رفت و بعدا پیروان موسى بن عمران، این کتابها را به رشته تحریر در آوردند.
3- انجیل: یونانى = بشارت یا آموزش جدید
•نام کتابى است که بر حضرت عیسى ع نازل شده است.
•قرآن هر جا که از کتاب عیسى ع نام برده «انجیل» را به صورت مفرد آورده است، و نزول آن را از طرف خدا معرفى مىکند، بنابراین اناجیل بسیارى که بین مسیحیان متداول است، حتى معروفترین آنها یعنى انجیلهاى چهارگانه (لوقا، مرقس، متى و یوحنا) وحى الهى نیستند.
•خود مسیحیان نیز انکار نمىکنند که انجیلهاى موجود، به دست شاگردان، یا شاگرد شاگردان حضرت مسیح ع و مدتها بعد از او نوشته شده است، منتها آنان ادعا مىکنند که شاگردان مسیح، این اناجیل را با الهام الهى نوشتهاند.
5ـ إِنَّ اللَّهَ لا یَخْفى عَلَیْهِ شَیْءٌ فِی الْأَرْضِ وَ لا فِی السَّماءِ.
«هیچ چیز در زمین و آسمان بر خدا مخفى نمىماند»
«هیچ چیز در زمین و آسمان بر خدا مخفى نمىماند»
•او در همه جا حاضر و ناظر است.
• به حکم این که وجودش نامحدود است جایى از او خالى نیست و به ما از خود ما نزدیکتر است.
• بنابراین در عین اینکه مکانى ندارد به همه چیز احاطه دارد.
•این احاطه به معنى علم و آگاهى او بر همه چیز است.
6ـ هُوَ الَّذِی یُصَوِّرُکُمْ فِی الْأَرْحامِ کَیْفَ یَشاءُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیم: او کسى است که شما را در رحمِ (مادران)، آن چنان که مىخواهد تصویر مىکند. معبودى جز خداوندِ توانا و حکیم، نیست.
•
•صورت بندی انسان در شکم مادر و محیط تاریک از امور عجیب و بدیع است.
•صورت بندی در ابعاد مختلف از قبیل شکل و جنسیت و استعدادهای مختلف و ... وجود دارد.
•بنابراین هیچ معبودی جز او شایسته‌ی پرستش نمی باشد.
موضوع :
نظر بدهید