(11) یُنْبِتُ لَکُمْ بِهِ الزَّرْعَ وَ الزَّیْتُونَ وَ النَّخِیلَ وَ الْأَعْنابَ وَ مِنْ کُلِّ الثَّمَراتِ إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیَةً لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ (11)
•خداوند با آن (آب باران)، براى شما زراعت و زیتون و نخل و انگور، و از همه میوهها مىرویاند؛ مسلماً در این، نشانه روشنى براى اندیشمندان است.
•تفسیر صافی
پس به واسطهی باران بر عظمت خالق و کمال قدرت و حمت او استدلال میکنند.
•قرائت دیگر: نُنبِتُ
•تفسیر نمونه:
•" زرع" هر گونه زراعتى را شامل مىشود.
•" زیتون" هم نام درخت مخصوص است و هم نام میوه آن (بعضى: " زیتون" فقط نام درخت است، و" زیتونه" نام میوه، ولی 35 سوره نور: زیتونه =درخت نخیل" (درخت خرما) هم به معنى مفرد و هم به معنى جمع استعمال مىشود، و اعناب جمع" عنبه" به معنى انگور است.
•نکته: چرا تنها زیتون و نخل و انگور؟! دانشمندان تغذیه: کمتر میوهاى است که براى بدن انسان از نظر غذایى به اندازه این سه مفید و مؤثر باشد.
•زیتون
" روغن زیتون" براى تولید سوخت بدن ارزش بسیار فراوان دارد، کالرى حرارتى آن بسیار بالا است، و از این جهت یک نیروبخش است و آنها که مىخواهند همواره سلامت خود را حفظ کنند، باید به این اکسیر علاقمند شوند.
روغن زیتون مفید برای کبد آدمى است، و براى رفع عوارض کلیهها و سنگهاى صفراوى و قولنجهاى کلیوى و کبدى و رفع یبوست بسیار مؤثر است.
روایات فراوان در مدح آن آمده:
امام على بن موسى الرضاj :" غذاى خوبى است، دهان را خوشبو و بلغم را بر طرف مىسازد، صورت را صفا و طراوت مىبخشد، اعصاب را تقویت نموده و بیمارى و درد را از میان مىبرد و آتش خشم و غضب را فرو مىنشاند" .
در قرآن از درخت زیتون به عنوان شجره مبارکه (درخت پر برکت) یاد شده است.
•خرما
حاوی کلسیم: عامل اصلى استحکام استخوانها است + فسفر = عناصر اصلى تشکیل دهنده مغز و مانع ضعف اعصاب و خستگى و افزایش بینایى + پتاسیم که فقدان آن باعث زخم معده مىدانند، وجود آن مفید براى ماهیچهها و بافتهاى بدن
جلوگیری از سرطان: بر اساس آماردر مناطقى که خرما بیشتر مىخورند ابتلاى به سرطان کمتر است، و اعراب و صحرا نشینانى که در فقر غذایى به سر مىبرند بواسطه خوردن خرما هرگز مبتلا به سرطان نمىشوند، عامل این موضوع را وجود «منیزیم» مىدانند.
قند = سالمترین قندها، قابل استفاده در بسیارى از مبتلایان به بیمارى قند
شامل 13 ماده حیاتى و 5 نوع ویتامین
تأکید در روایات اسلامى بر خوردن خرما
قال علیj: کل التمر فان فیه شفاء من الادواء: خرما بخورید که شفاى بیماریها است.
بسیارى از اوقات غذاى على j را نان و خرما تشکیل مىداد.
•انگور
«انگور» = یک داروخانه طبیعى است. خواص نزدیک به شیر مادر است = غذاى کامل
انگور دو برابر گوشت= ایجاد حرارت در بدن + ضد سم + اثر درمانی در تصفیه خون، دفع رماتیسم، نقرس، و زیادى اوره خون
لایروبى معده و روده + نشاط آفرین و بر طرف کننده اندوه + تقویت اعصاب + ویتامینهاى مختلف
قدرت میکرب کشى + مبارزه با بیمارى سرطان
قال رسول الله صلی الله علیه و آله: خیر طعامکم الخبز و خیر فاکهتکم العنب: بهترین غذای شما نان و بهترین میوه شما انگور است.
(12) وَ سَخَّرَ لَکُمُ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومُ مُسَخَّراتٌ بِأَمْرِهِ إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ (12)
•تفسیر صافی:
«او شب و روز و خورشید و ماه را مسخّر شما ساخت؛ و ستارگان» به اینکه آنها را برای بهرهمندی شما آماده نمود. «به فرمان او مسخّر شمایند»؛
•قرائت شمس و قمر:
1. به نصب: الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ: « وَ سَخَّرَ لَکُمُ اللَّیْلَ وَ النَّهارَ وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ »
2. به رفع: الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ النُّجُومُ و مُسَخَّراتٌ: «وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ النُّجُومُ مُسَخَّراتٌ بِأَمْرِهِ »
«در این، نشانه هایى است (از عظمت خدا،) براى گروهى که عقل خود را به کار مىگیرند»!
•علت جمع بسته شدن «آیات» و بیان «عقل» نه فکر:
زیرا در آثار آسمانی، دلالت آشکاری در عظمت خداوند برای عاقلان است.
زیرا هر یک از شب و روز به تنهایی دلیلی بر وحدانیت خدای متعالند.
•تفسیر نمونه
تسخیر موجودات براى انسان: موجودات در خدمت منافع انسان باشند و به او امکان بهرهگیرى دهند، شب و روز و خورشید و ماه و ستارگان هر کدام به نوعى در زندگى انسان اثر دارند و مورد بهره بردارى او قرار مىگیرند.
مسخر بودن موجودات براى انسان به فرمان خدا: بیانگر عظمت انسان از دیدگاه اسلام و قرآن و بیانگر شایستگی او برای مقام خلیفة اللهى موجب توجه به نعمتهاى الهی و برانگیختن حس قدردانى و تقرب به خدا
•(13)وَ ما ذَرَأَ لَکُمْ فِی الْأَرْضِ مُخْتَلِفاً أَلْوانُهُ إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیَةً لِقَوْمٍ یَذَّکَّرُونَ (13)
مخلوقاتى را که در زمین به رنگهاى گوناگون آفریده نیز مسخّر ساخت؛ در این، نشانه روشنى است براى گروهى که متذکّر مىشوند!
•تفسیر صافی:
«و آنچه را که آفریده برای شما در زمین» و برای شما مسخر کرده آنچه را در زمین آفریده، از حیوان و گیاه و معدن «که رنگهای آن گوناگون است»
•مراد از «الوان» اصناف است، زیرا اصناف غالبا با رنگها مختلف میشوند. «در این، نشانه روشنى است براى گروهى که متذکّر مىشوند».
•تفسیر نمونه
•سه تعبیر تفکر، تعقل، تذکر:
دعوت کردن مردم به اندیشیدن بعد از بیان سه بخش از نعمتهاى الهى، با سه تعبیر متفاوت: تفکر، تعقل، تذکر.
هر کدام اشاره به نکتهاى:
1. در مورد الوان نعمتهاى موجود در زمین، مساله روشن است که تنها تذکر و یادآورى کافى است.
2. ولى در مورد زراعت و زیتون و نخل و انگور و به طور کلى میوهها کمى بیشتر اندیشه لازم است، تا به خواص غذایى و درمانى آنها آشنا شویم، به همین جهت تعبیر به" تفکر" مىکند.
3. تسخیر خورشید و ماه و ستارگان و اسرار شب و روز باز هم اندیشه بیشترى لازم است، تعبیر به" تعقل" که نیازمند سطح بالاترى از اندیشه است.
(14)وَ هُوَ الَّذِی سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْکُلُوا مِنْهُ لَحْماً طَرِیًّا وَ تَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْیَةً تَلْبَسُونَها وَ تَرَى الْفُلْکَ مَواخِرَ فِیهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ (14)
•تفسیر صافی:
مفردات: سفن = کشتی
مفردات راغب: یقال: مَخَرَتِ السّفینةُ مَخْراً و مُخُوراً: إذا شقّت الماء بجؤجئها مستقبلة له، الجؤجؤ: الصدر.
مواخر: 1. شکافتن آب 2. صدای حرکت کشتی
«او کسى است که دریا را مسخّر ساخت» سخر= رام کرد آن را به گونهای که میتوانید از آن بهرهمند شوید با سوار شدن و صید کردن و غواصی در آن، «تا از آن، گوشت تازه بخورید»؛ که آن ماهی است «و زیورى براى پوشیدن از آن استخراج کنید»؛ مثل لؤلؤ و مرجان «و کشتیها را مىبینى» «مواخر فیه= که سینه دریا را مىشکافند»
1. کشتیهایی که در آن هستند میشکافند دریا را با سینههایشان از شکافتن آب.
2. قیل: صدای جریان و حرکت کشتی
«تا شما از فضل خدا بهره گیرید»؛ از وسعت رزق آن به سوار کشتی شدن برای تجارت
«شاید شکر نعمتهاى او را بجا آورید»! یعنی بشناسید نعمتهای الهی را پس حق آن را ادا کنید.
•تفسیر نمونه
•مفردات:
فلک: (کشتى) هم به معنى مفرد آمده و هم به معنى جمع.
«مواخر» جمع «ماخرة» از ماده «مَخر» (بر وزن فخر)
1. شکافتن آب از چپ و راست است
2. به صداى وزش بادهاى شدید نیز گفته مىشود
از آنجا که کشتیها به هنگام حرکت آبها را با سینه خود مىشکافند به آنها «ماخر» یا «ماخره» مىگویند.
•سه منفعت و سود دریاها
1. (لِتَأْکُلُوا مِنْهُ لَحْماً طَرِیًّا): خوردن گوشت تازه،بدون زحمت خاصی که خدا آن را پرورش داده. نشان از اهمیت تازگی گوشت.
2. (وَ تَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْیَةً تَلْبَسُونَها): مواد زینتی دریایی، انسان برخلاف حیوانات ذوق داشته و در اسلام استفاده معقول از زیباییها، به دور از اسراف توصیه شده است.
مانند بهره گیرى از لباسهاى خوب، انواع عطریات، بعضى سنگهاى قیمتى و ... مخصوصا در مورد بانوان که نیاز روحیشان به زینت بیشتر است توصیه شده است.
3. (وَ تَرَى الْفُلْکَ مَواخِرَ فِیهِ): نعمت دریا و حرکت کشتیها به عنوان وسیله نقل و انتقال
(15) وَ أَلْقى فِی الْأَرْضِ رَواسِیَ أَنْ تَمِیدَ بِکُمْ وَ أَنْهاراً وَ سُبُلاً لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ (15)
و در زمین، کوههاى ثابت و محکمى افکند تا لرزش آن را نسبت به شما بگیرد؛ و نهرها و راههایى ایجاد کرد، تا هدایت شوید.
•تفسیر صافی
«و در زمین، کوههاى ثابت و محکمى افکند» رواسی = کوههای ثابت «تا لرزش آن را نسبت به شما بگیرد»؛ نمیپسندد که شما منحرف و مضطرب شوید.
•النبی صلی الله علیه و آله: إنّ اللَّه تبارک و تعالى لما خلق البحار فخرت و زخرت و قالت أی شیء یغلبنی فخلق اللَّه الفلک فأدارها به و ذلّله ثمّ أن الأرض فخرت و قالت أی شیء یغلبنی فخلق اللَّه الجبال فأثبتها فی ظهرها أوتاداً منعها من أن تمید بما علیها فذلت الأرض و استقرت: همانا خداوند تبارک و تعالی هنگامی که دریاها و را آفرید، دریا افتخار کرد و بالا آمد و گفت: چه چیزی بر من غلبه میکند، پس خداوند کشتی را آفرید و در دریا چرخید (دریا را اداره کرد) و دریا را رام خود کرد، سپس زمین افتخار کرد و گفت: چه چیزی بر من غلبه میکند؟ پس خداوند کوهها را آفرید و آنها را درون زمین به عنوان میخ ثابت کرد و مانع لرزش زمین شد نسبت به چیزهایی که درون آن هستند، پس زمین رام شد و استقرار و آرام گرفت. (تفسیر ظاهری)
•قال الصادق علیه السلام: إِن اللَّه جعل الأئمّة أرکان الأرض أن تمید بأهلها: همانا خداوند ائمهD را ارکان زمین قرار داد که مانع از لرزش اهل زمین شود. (تفسیر معنوی)
•قال الباقر علیه السلام : لو أنّ الإِمام رفع من الأرض ساعة لماجت بأهلها کما یموج البحر بأهله: اگر امام از روی زمین برداشته شود، هر آینه زمین اهلش را دچار امواج میکرد، همچنانکه دریا اهلش را دچار امواج میکند.
«و نهرها» و در آن نهرهایی را قرار داد «و راههایى ایجاد کرد، تا هدایت شوید». به راههای خودتان.
•تفسیر نمونه
•نکته: أَنْ تَمِیدَ بِکُمْ در تقدیر" لئلا تمید بکم" یا" کراهة ان تمید بکم" بوده است.
1. کوهها از ریشه به هم پیوستهاند و همچون زرهى کره زمین را در بر گرفتهاند، و این سبب مىشود که از لرزشهاى شدید زمین که بر اثر فشار گازهاى درونى هر لحظه ممکن است رخ دهد تا حد زیادى جلوگیرى شود.
2. وضع خاص کوهها مقاومت پوسته زمین را در مقابل جاذبه ماه (جزر و مد) زیاد مىکند و اثر آن را به حد اقل مىرساند.
3. از قدرت طوفانهاى شدید و حرکت دائمى بادها بر پوسته زمین مىکاهد چرا که اگر کوهها نبودند سطح هموار زمین دائما در معرض تندبادها قرار داشت و آرامشى متصور نبود.
4. چون کوهها یکى از مخازن اصلى آبها (چه به صورت برف و یخ و چه به صورت آبهاى درونى) مىباشند بلافاصله بعد از آن، نعمت وجود نهرها را بیان کرده، مىگوید" و براى شما نهرهایى قرار دادیم" (وَ أَنْهاراً).
5. و از آنجا که وجود کوهها ممکن است این توهم را به وجود آورد که بخشهاى زمین را از یکدیگر جدا مىکند، و راهها را مىبندد، چنین اضافه مىکند" و براى شما راهها قرار داد تا هدایت شوید" (وَ سُبُلًا لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ).
موضوع :