چون در ملکوت ابوّت و بنوّت نیست، نمی‌توان در همان موطن گفت: منظور از میثاق آن است، که شما در قیامت نگویید: پدران ما شرک ورزیدند؛ زیرا این عناوین اعتباری در ملکوت و قیامت راه ندارد.

«فإذا هم من الأجداث إلی ربّهم ینسلون: یس/51؛ آنگاه که در صور دمیده شود ناگهان همه از قبرها به سوی پروردگارشان به سرعت می‏شتابند.

«قُل إنّ الأولین واآخرین لمجموعون إلی میقات یوم معلوم: واقعه/49ـ50؛ همه اولین و آخرین زنده می‏شوند و در وعده‏گاه، روزمعین محشر جمع می‏گردند، اما رابطه تولید و توالد بین افراد محشر وجود ندارد.

اولا: ملحدان به یاد ندارند که خداوند در ملکوت از آنها پیمان گرفته، بنابراین احتجاج تمام نمی‏شود.

ثانیاً: ظاهر آیه آن است که بیان هدف از میثاق و موطن اخذ میثاق واحد بوده و تفکیک بین صدر و ذیل، تکلّف بعیدی است که با ظواهر الفاظ و وحدت سیاق سازگار نیست.

چهار دیدگاه:

دیدگاه اول (عالم ذر) و چهارم (نظر علامه طباطبایی) مورد انتقاد شدید قرار گرفت.

 دیدگاه دوم: (تمثیل نه بیان واقع) ممکن است.

دیدگاه سوم: (بیان واقع نه تمثیل) اگر حمل بر تمثیل نشد بر موطن عقل و وحی که مقدم بر تکلیف است، حمل شود که دیدگاه سوم است.

به این معنا که رسالت وحی که حجت بیرونی خدا است و برهان عقلی که حجت درونی خداوند است، زمینه را تثبیت می‏کند و بدنبال آن تکلیف الهی می‏آید. اول پیامبران می‏آیند و مقدمات پذیرش را فراهم می‏کنند، سپس تکلیف حادث می‏شود. چنان که در آغاز، عقل برهان اقامه می‏کند و سپس با قبول، تثبیت می‏شود.

اولاً: رسالت و وحی و عقل، مصحّح تکلیفِ مخصوصِ انسان است و غیرانسان را شامل نمی‏شود.

ثانیاً: نشئه تفکر عقلی و نشئه ارسال پیامبران(علیهم‏السلام) همین نشئه حسی و دنیوی است، گرچه عقل و وحی مادی نیستند، ولی موطن عقل و وحی، ایمان و کفر و نفاق، همین نشئه حس و ماده است.

همه یا اکثر این اشکالات در محضر استاد علامه(رضوان‏الله‏تعالی‏علیه) به عرض ایشان رسید ولی ایشان این نقدها را وارد ندانسته و بر همان نظری که تفسیرشان مرقوم فرموده‏اند اصرار می‏ورزیدند.

حضرت استاد، همراه با اولیای الهی از عالم ملک رهیده و به عالم ملکوت یا بالاتر از آن رسیده‏اند و هر چه که یافتند حق است؛ زیرا حق برایشان روشن شده و ماییم که در تنگنای جهان طبیعت مانده‏ایم!