شفاعت

شفاعت: روز قیامت اولیاى الهى، در حقّ گروهى از گنهکاران شفاعت کرده و آنان را از عقاب جهنّم نجات مى‏دهند.

بنابر تفسیر برخى از شفاعت، اولیاى الهى با شفاعتشان از شخصى سبب ترفیع درجه او مى‏شوند.

تفاوت ویژگی‌های شفاعت در ادیان و مذاهب:

یهود: براى اولیاى خود بدون هیچ قید و شرطى حق شفاعت قایل است که قرآن آن‏را باطل مى‏داند.

وهابیان: تنها مى‏توان از خدا طلب شفاعت کرد و اگر کسى از خود شافعان شفاعت طلب کند مشرک است.

عموم مسلمانان: خدا حق شفاعت را برای عده‌ای قرار داده، ولى بر این اساس که شفاعت حقّ خداست و اولیا بدون اذن او شفاعت نمى‏کنند.

اجماع امت‏

علماى اسلام بر مشروعیّت شفاعت و شفیع بودن پیامبر در روز قیامت اجماع کرده‏اند، (اختلاف در برخی فروعِ شفاعت)

- ابومنصور ماتریدى (ت 333 ه) ذیل آیه «وَ لا یَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ‏ ارْتَضى» انبیا/28‏: اشاره به شفاعت مقبول در اسلام دارد. تأویلات اهل‏السنة، 148.

- شیخ مفید (336- 413 ه): «امامیه اتفاق‏نظر دارند که رسول خداs در روز قیامت براى جماعتى از مرتکبان گناهان کبیره از امت خود، شفاعت مى‏کند. و نیز امیرالمؤمنین و امامان دیگر: براى صاحبان گناهان کبیره از شیعیان، شفاعت مى‏کنند. و خداوند بسیارى از خطاکاران را با شفاعت آنان از دوزخ نجات مى‏دهد.». اوائل المقالات، ص 15.

- ابوحفص نسفى (ت 538 ه): «شفاعت رسولان و خوبان از امّت اسلامى، در حق گنه‏کاران کبیره، به اخبار مستفیض، ثابت است.» . العقائد النسفیة، ص 148.

- ابن‏تیمیه حرّانى (ت 728 ه): «پیامبرs در روز قیامت سه نوع شفاعت دارد ... نوع سوّم درباره کسانى است که مستحقّ آتش جهنم‏اند». مجموعة الرسائل الکبرى، ج 1، ص 403.

شفاعت در قرآن کریم‏

1- آیات نافی شفاعت

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْتِیَ یَوْمٌ لا بَیْعٌ فِیهِ وَ لا خُلَّةٌ وَ لا شَفاعَةٌ وَ الْکافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ؛ بقره/254.

آیات دیگر به وجود شفاعت به اذن خداوند متعال صراحت دارد. پس آیه فوق شفاعت بدون اذن را نفى مى‏کند.

2- ابطال عقیده یهود در شفاعت:

یا بَنِی إِسْرائِیلَ اذْکُرُوا نِعْمَتِیَ الَّتِی أَنْعَمْتُ عَلَیْکُمْ وَ أَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَى الْعالَمِینَ* وَ اتَّقُوا یَوْماً لا تَجْزِی نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَیْئاً وَ لا یُقْبَلُ مِنْها شَفاعَةٌ وَ لا یُؤْخَذُ مِنْها عَدْلٌ وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ‏؛ . بقره/47- 48.

رد شفاعت باطل یهود: شفیع دارای هیچ شرطی نبوده و از جانب خدا اذنی ندارد.

3- نفى شفاعت از کافران‏

وَ کُنَّا نُکَذِّبُ بِیَوْمِ الدِّینِ* حَتَّى أَتانَا الْیَقِینُ* فَما تَنْفَعُهُمْ شَفاعَةُ الشَّافِعِینَ‏؛ مدثر( 74) آیه 46- 48.

4- نفى صلاحیت شفاعت از بت‏ها:

وَ یَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا یَضُرُّهُمْ وَ لا یَنْفَعُهُمْ وَ یَقُولُونَ هؤُلاءِ شُفَعاؤُنا عِنْدَ اللَّهِ قُلْ أَ تُنَبِّئُونَ اللَّهَ بِما لا یَعْلَمُ فِی السَّماواتِ وَ لا فِی الْأَرْضِ سُبْحانَهُ وَ تَعالى‏ عَمَّا یُشْرِکُونَ‏؛ یونس( 10) آیه 18.

5- اختصاص شفاعت به خداوند:

قُلْ لِلَّهِ الشَّفاعَةُ جَمِیعاً لَهُ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ ثُمَّ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ‏ . زمر( 39) آیه 44.

6- شفاعت مشروط براى غیر خدا:

ما مِنْ شَفِیعٍ إِلَّا مِنْ بَعْدِ إِذْنِهِ: یونس/3‏؛ «هیچ شفیعى جز به اجازه او نخواهد بود». وَ لا تَنْفَعُ‏ الشَّفاعَةُ عِنْدَهُ إِلَّا لِمَنْ أَذِنَ لَهُ ...سبأ/23؛ «و نفع نمى‏دهد شفاعت نزد خدا مگر براى کسى که خداوند براى او اذن دهد».

توحید افعالى (مؤثرى بالاصاله در عالم به جز خدا نیست، و هر تأثیرى به اذن و اراده اوست)

برخی آیات: شفاعت تنها برای خداست.

خدا حق اختصاصی خود را به برخی اجازه و اذن می‌دهد. (شفاعت غیر استقلالی)