•تفسیر الصافی‏، فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى‏

•تاریخ وفات: 1091 ه. ق‏، موضوع: روایى شیعى‏، زبان: عربى‏؛ 5 جلد:

•« فَکَیْفَ إِذا جَمَعْناهُمْ لِیَوْمٍ لا رَیْبَ فِیهِ‏»: پس چگونه خواهند بود هنگامى که آنها را براى روزى که شکى در آن نیست  جمع کنیم».

•در این عبارت بزرگ شمردن آن چیزی است که در قیامت بر ایشان فرود خواهد آمد و تکذیب این گفتار ایشان است که می گویند: « لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ إِلَّا أَیَّاماً» آتش جز چند روزی با ما تماس پیدا نمی‌کند.

•«قُلِ اللَّهُمَ‏»: میم در «اللَّهُمَ‏» بدل از یاء است و به همین دلیل یاء و میم با هم جمع نمی‌شوند (گفته نمی‌شود: یا اللهم).

•«مالِکَ الْمُلْکِ‏» یعنی جنس ملک را مالک می‌شود و در آن تصرف مالکان را می‌کند، در آنچه مالکیت آن  را دارند.

•«تُؤْتِی الْمُلْکَ‏» می‌بخشی آن را به هر کس که بخواهی و «تَنْزِعُ الْمُلْکَ‏» می گیری: باز پس می‌گیری «مِمَّنْ تَشاءُ» از هر کس که بخواهی.

•پس ملک اول (مالک الملک) عام است و دو ملک دیگر (تؤتی الملک و تنزع الملک) خاص هستند که بعض از کل هستند. «وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ» هر کسی را که بخواهی عزیز می‌کنی در دنیا و ذلیل می‌کنی هر کس را که بخواهی. به دست توست خیر، می‌دهی آن را به دوستانت بر خلاف میل دشمنانت.

•«إِنَّکَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ» تو بر هر چیز توانایی.

•« تُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهارِ وَ تُولِجُ النَّهارَ فِی اللَّیْلِ» شب را در روز داخل مى‏کنى و روز را در شب داخل می‌کنی: کم می‌کنی از شب و قرار می‌دهی آن نقصان را در روز و کم می‌کنی از روز و قرار می‌دهی آن نقصان را در شب

•«و تُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ‏» مؤمن را از کافر و «تُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِ‏» و کافر را از مؤمن.

•همچنین در مجمع البیان آمده از امام باقر و صادقC و در معانی الاخبار از امام صادقg : «ان المؤمن إذا مات لم یکن میتاً و ان المیت هو الکافر» همانا مؤمن زمانی که بمیرد، نمرده است و همانا میت همان کافر است، سپس آیه را تفسیر کرد آیه را به آنچه ذکر شد.

•«لا یَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْکافِرِینَ أَوْلِیاءَ» مؤمنین کافران را دوست و سرپرست خود نگیرند، نهی شدند از دوستی با کفار به نزدیکی یا دوستی زمان جاهلی یا امثال آندو، تا نباشد دوستی و دشمنی ایشان مگر در راه خدا و تکرار کرد این را در قرآن «لا تَتَّخِذُوا الْیَهُودَ وَ النَّصارى‏ أَوْلِیاءَ» مائده/51 «لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ» مجادله/22، و حب در راه خدا و بغض در راه خدا اصل بزرگی از اصول دین است.

•«مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِینَ‏» به جاى مؤمنان: یعنی همانا برای ایشان با مؤمنین دوستی‌ای است که بی‌نیاز می‌کند ایشان را از دوستی با کافران، پس ترجیح ندهند دوستی کافران را بر مؤمنان.

•«وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ فَلَیْسَ مِنَ اللَّهِ فِی شَیْ‏ءٍ»: و هر کس چنین کند، هیچ رابطه‏اى با خدا ندارد. یعنی بهره‌ای از ولایت خدا ندارد. یعنی از ولایت خدا مستقیم جدا شده و این امر معقولی است، برای اینکه دوستی با دوست و دوستی با دشمن مخالف یکدیگرند، همچنانکه گفته شده:

•دوستی می‌کنی با دشمن من، سپس گمان می‌کنی که من   دوست تو هستم، تو از نظر (صحیح) به دوری

•شدید.

•«إِلَّا أَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقاةً» مگر اینکه از ایشان بپرهیزید بخاطر ترس از ایشان یا چیزی که باید از آن ترسید.

• و قرائت شده «تقیّة» به خاطر منع از دوستی ظاهری و باطنی با ایشان در تمامی اوقات مگر وقت ترس،

• اظهار دوستی در این زمان جایز است بنابر مفهوم مخالف: اگر مؤمنین از کافرین ترسیدند، آنها را اولیا بگیرند (مفهوم موافق: مؤمنین کافرین را اولیا نگیرند، مگر اینکه از ایشان بترسند). همچنانکه گفته می‌شود: وسط باش و از کناره برو.

•در احتجاج از امیر‌المؤمنینg  در حدیثی آمده: «خدا دستور داده به تو که تقیه را در دینت به کار ببری، پس همانا خدا می‌گوید: «لا یَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ ...» فرمود: بپرهیز و بپرهیز از اینکه خود را در معرض هلاکت قرار دهی و اینکه ترک کنی تقیه‌ای را که تو را بدان دستور دادم، پس همانا تو خون خود و خون برادرانت را به جوش می‌آوری (به هدر می‌دهی) و نعمت خود و برادرانت را در معرض نابودی قرار می‌دهی، خوارکننده‌ی ایشان می‌شوی در دست دشمنان دین، در حالیکه خداوند متعال به تو دستور داده که ایشان را عزیز و سربلند گردانی.

•عیاشی از امام صادقg نقل کرده که رسول‌خداs فرمود: کسی که تقیه ندارد، ایمان ندارد و خداوند می‌فرماید: «إِلَّا أَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقاةً»

•و در کافی از امام صادقg آمده است: «التقیّة ترس اللَّه بینه و بین خلقه» تقیه سپر الهی بین او و بین آفریده‌اش می‌باشد.

•و از امام باقرg است که فرمود: « التقیّة فی کل شی‏ء یضطر إلیه ابن آدم و قد أحل اللَّه له» تقیه در هر چیزی است که فرزند آدم نسبت بدان مضطر می‌شود و خدا برای او آن را حلال کرده است.

•و روایات در این رابطه بیش از آن است که شمارش شود.

•«وَ یُحَذِّرُکُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَ إِلَى اللَّهِ الْمَصِیرُ» خداوند شما را از (نافرمانى) خود بر حذر مى‏دارد، و بازگشت به سوى خداست. پس متعرض خشم الهی نشوید به مخالفت با احکامش و دوستی با دشمنانش و این تهدید بزرگی و ترساندن سختی است.

•30- روزى که هر کسى آنچه کار نیک به جاى آورده و آنچه بدى مرتکب شده، حاضر شده مى‏یابد؛ و آرزو مى‏کند: کاش میان او و آن [کارهاى بد] فاصله‏اى دور بود. و خداوند، شما را از [کیفر] خود مى‏ترساند، و [در عین حال‏] خدا به بندگان [خود] مهربان است. (30)

«بگو: اگر آنچه را در سینه‏هاى شماست، پنهان دارید یا آشکار کنید، خداوند آن را مى‏داند» می‌داند اسرار شما و آشکار شما را. و «خداوند آن را مى‏داند از آنچه در آسمانها و زمین است» پس می‌داند آنچه را در نهان دارید و آنچه را مخفی می‌کنید. «و خداوند بر هر چیزى تواناست» پس قادر است بر عذاب کردن و خوار کردن شما، اگر دست برندارید از آنچه از آن نهی شده‌اید.

1. (تود) حال: با تقدیر (یوم) متعلق به (اذکر) از ضمیر «ما عملت»: به یاد آور روزی را که ... در حالیکه انسان دوست دارد بین او و عملش فاصله‌ی زیادی باشد.

2. ما: مبتدا، (تود....) خبر: آنچه را از بدی انجام داده، دوست دارد که بین او بین بدی فاصله‌ی زیادی باشد.