فصل 1. محبت و مودت اهل بیت و جایگاه ایشان
«منزلت اهل بیت در میان مسلمانان»

•احترام به اهل بیت علیهم السلام در تمامی مذاهب اسلامی جریان دارد و هیچ یک موضع خصمانه‌ای نسبت به اهل بیت ندارند.

«إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً: احزاب33»

س:

1. مفهوم «اهل بیت» چیست و عرب این واژه را در چه موردى به کار مى برد؟

2. این آیه در مورد چه کسانى نازل شده است؟

 

تبیین مفهوم «اهل بیت» و مصادیق آن[1]

[1]     . بابایی، ‌علی اکبر،‌ مکاتب تفسیری،‌ ج1،‌ٌ‌ ص67ـ69. 

•مفهوم اهل در لغت: شایسته، سزاوار و مستوجب  
•در عرف نیز در همین معنا ظهور دارد، ولی وقتی به شیء یا شخصی اضافه شود به مناسبت مضاف الیه معنای دیگری از آن فهمیده می شود.
•مفهوم اهل بیت:
•1. ساکنان خانه
•2. اصل در آن خویشی است. (فیومی)
•3. کاربرد مجازی «‌اهل بیت» شخص در مورد کسانی که با او پیوند نسبی دارند. (راغب)
•نتیجه: در لغت «اهل بیت» هر شخصی ساکنان خانه‌ی او، یعنی زن و فرزندان اویند و به معنای خویشاوندان او نیز به کار می‌رود.
•در عرف   بیت شخص به معنای خانواده‌ی او ـ زن و فرزندان او

              گاهی به معنای خاندان و خویشاوندان

 

کاربرد اهل بیت در مورد پیامبر صلی الله علیه و آله

•دو کاربرد:

1. مراد از بیت : محل سکونت   مراد از اهل بیت:‌ خانواده (همسران و فرزندان) یا مطلق خویشاوندان

•در این راستا: طبق تفسیر مفسران اهل بیتعبارتند از: همسران و دختران و داماد او (علی علیه السلام)

2. مراد از بیت:‌ محل نزول وحی و خانه نبوت    مراد از اهل بیت:‌ افرادی که از نظر علمی و عملی و صفات انسانی شایسته‌ی بیت آن حضرت باشند.

•شاهد این مطلب:

1. روایات فراوان در باب اینکه  نبی اکرمصلی الله علیه و آلهبارها علی و فاطمه و حسن و حسینعلیهم السلا م را فرا خواندند و پوششی بر آن‌ها افکندند و فرمودند: « هؤلاء اهل بیتی:‌ اینان اهل بیت من‌اند».

2. در مواردی برخی از همسران آن حضرت که حاضر بودند، گفته‌اند: ای رسول خدا ما از اهل بیت  تو نیستیم؟ حضرت با تعابیر مختلف پاسخ منفی داده است.

 

علت تعیین اهل بیت در معنای دوم

1. افراد اهل بیت آن حضرت در کاربرد اول آشکار بوده و نیازی به معرفی نداشته‌اند.

2. معرفی به گونه‌ای است که دلالت می‌کند اهل بیت آن حضرت در آن زمان منحصر به چهار نفر نامبرده است و حال آن‌که اهل بیت در کاربرد اول شامل دیگران نیز می‌شود.

3. در کاربرد اول همسران آن حضرت،‌جزو اهل بیت آن حضرت‌اند،‌ولی در این معرفی نه تنها همسران آن حضرت از اهل بیت وی به شمار نیامده بلکه در بسیاری از این روایات اهل بیت بودن آنان نفی شده است.

•بنابر این کاربرد دوم برای اهل بیت پیامبر قطعی و انکار ناپذیر است.
•تأییدیه بر کاربرد دوم، به واسطه حدیث ثقلین که پیامبر صلی الله علیه و آله، اهل بیت را هم‌سنگ قرآن قرار داده است.
•وقتی رسول خداصلی الله علیه و آله حدیث ثقلین را ذکر فرمودند،‌جابر بن عبد الله انصاری پرسید:‌ای رسول خدا،‌عترت شما چه کسا‌‌نی‌اند؟ فرمود:‌« علی و حسن و حسینعلیهم السلاموامامانی که از فرزندان حسین‌‌اند تا روز قیامت».

علت پیروی شیعیان از اهل بیت
•« قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى‏»
•نفی درخواست اجر مزد  در مقابل تبلیغ رسالت و دعوت دینى
•تعیین اجری خاص برای رسول خدا صلی الله علیه و آله   مودت نسبت به اقرباى آن  حضرت که این مودت امرى است که به استجابت دعوت برگشت مى‏کند.
•نوع استثناء در آیه شریفه   متصل؟ یا منقطع؟
•ظاهر  این استثناء این است که استثناء متصل است، نه منقطع        (یعنی مودت به ذی‌القربی از مصادیق اجر است.)

چهار تفسیر مودت ذی القربی

1- ذوى القربى = نزدیکان پیغمبر   محبت آنها وسیله‏اى است براى قبول امامت و رهبرى ائمه معصومین علیهم السلام از دودمان آن حضرت، و پشتوانه‏اى بر اداى رسالت.  

 •انتخاب جمعى از مفسران نخستین، و تمام مفسران شیعه

2- منظور از اجر و پاداش رسالت = دوست داشتن امورى که شما را به" قرب الهى" دعوت مى‏کند.

•منتخب جمعى از مفسران اهل سنت:   عدم سازگاری با ظاهر آیه، زیرا در این صورت معنى آیه چنین مى‏شود که از شما مى‏خواهم که اطاعت الهى را دوست بدارید، و مودت آن را به دل بسپارید، در حالى که باید گفته شود من از شما اطاعت الهى را مى‏خواهم (نه مودت اطاعت الهى).

3- منظور آیه = شما بستگان خودتان را به عنوان پاداش رسالت دارید و صله رحم بجا آورید.

با این تفسیر هیچ تناسبى در میان رسالت و پاداش آن وجود ندارد، زیرا دوست داشتن بستگان خود چه خدمتى مى‏تواند به پیامبر ص بوده باشد؟ و چگونه ممکن است اجر رسالت قرار داده شود؟!

4- منظور آیه =  پاداش من این است که خویشاوندى مرا نسبت به خود محفوظ دارید، و بخاطر اینکه با اکثر قبایل شما رابطه خویشاوندى دارم مرا آزار ندهید. 

•از طریق نسبی با قبایل قریش
•از طریق مادر با جمعى از مردم مدینه از قبیله بنى النجار
•از طریق سببی (ازدواج) با بسیاری قبایل
•از طرف مادر رضاعى به قبیله بنى سعد
•تعبیری نازیبا:     زیرا وقتی کسی رسالت را پذیرفت، نیازی نیست به خاطر قرابت او را محترم بشمرد،‌ زیرا احترام به خاطر قبول رسالت بالاتر از اینهاست.

 

مقصود از مودت قربى، محبت عترت و اهل بیت پیامبر

1. مراد از مودت ذی القربی ، دوستی خویشاوندان رسول خدا (عترت و اهل بیت) اویند.

2. روایات متواتر مسلمانان را در فهم قرآن و معارف دین به اهل بیت ارجاع داده است. مانند:‌ حدیث ثقلین،‌حدیث سفینه و ...

•در نتیجه:‌ منظور از وجوب مودت و آن را به عنوان اجر رسالت قرار دادن، فقط برای آن است که مردم به ایشان رجوع کرده و اهل بیت مرجع علمی ایشان قرار گیرند.

بنابر این اجر رسالت چیزی جز خود رسالت و دعوت دینی و بقای آن نیست. پس مغایرتی وجود ندارد بین این آیه و آیاتی که اجر رسالت را نفی می‌کنند. 

 



موضوع :