بررسی آراء درباره تفسیر موضوعی
- نظر آی? الله جوادی آملی
•تفسیر روشن کردن و حجاب (نقطه های مبهم و تاریک) را از چهره مطلب برداشتن است.
•روش خاص خود قرآن: بررسی محتوای قرآن و پی بردن از خود قرآن به قرآن بدون نیاز به خارج از قرآن.
•قرآن نور است ذاتا روشن است و روشنگر چیزهای دیگر
• قرآن «تبیانا لکل شیء» و بیانگر سعادت بشر است.
•خدا قرآن را مانند کتابهای دیگری که با پیک وحی بر انبیاD نازل کرده، میزان می‌داند.
•قرآن ریشه‌ی دگری به نام کتاب مکنون دارد که به مرحله‌ی بالا متصل است
•« لایمسه الا المطهرون» کسی با محتوای قرآن تماس پیدا نمی‌کند، مگر آن که جانش و باطنش پاک باشد.
•«انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا» خدا اهل بیت را از هر آلودگی پاک کرد.
•در قرآن جریان‌های ضروری و لازم زندگی بشری هست و ایشان سخنگوی قرآن هستند.
•تمام قرآن با هم منسجم است و هیچگونه تناقضی در آن نیست. این انسجام باعث می‌شود که هر آیه‌ای در پرتو آیه‌ی دیگر روشنتر شود. تفسیر موضوعی قرآن کریم بر این اساس است.
• موضوعاتی که قرآن آنها را در سوره‌های گوناگون و آیات متعدد مطرح می‌نماید، در هر جایی بعدی از ابعاد آن موضوع را بیان می‌کند، وقتی در سراسر آیات جمع‌بندی می‌کنیم، یک موضوع در همه‌ی ابعادش بیان می شود.
(جوادی آملی، تفسیر موضوع قرآن مجید، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء، چاپ شوم، 1375، ج1، ص 29ـ 36).
- نظر شهید صدر
•روش تفسیر موضوعى:
•در روش موضوعى یا توحیدى آیات قرآن تقطیع نمىشود.
•بررسى روى آیات به طور مسلسل یعنى آیه به آیه و مرتب انجام نمىگیرد.
•مفسر موضوعى تحقیقات خود را روى یک موضوع از موضوعات زندگى، اعتقادى، اجتماعى و جهانى در قرآن متمرکز می سازد.
•براى مثال عقیده به توحید، یا سنتهاى تاریخ، یا کیفیت تکوین آسمان و زمین و این گونه مسائل را در قرآن مورد مطالعه قرار مىدهد.
•هدف تفسیر توحیدى یا موضوعى: کشف نظر قرآن برای روشن شدن رسالت اسلام در این موضوعها از لحاظ زندگى و وضعیت جهانى
(صدر، محمد باقر؛ سنت هاى تاریخ در قرآن، ص25).
- نظر علامه عسکری
•تفسیر موضوعى: تفسیر آیات یک موضوع در کنار هم، مانند آنچه فقها در تفسیرشان از آیات احکام آوردهاند.
(عسکری، سید مرتضی، عقاید اسلام در قرآن، ترجمه محمد جواد کرمی، ج1، ص 11).
- نظر آی? الله مصباح
•در نظر گرفتن نظام خاص برای دسته‌بندی معارف قرآن
•پیدا کردن آیات و کنار هم قرار دادن و اندیشیدن درباره‌ی آنها
•استفاده از آیات برای روشن کردن نقطه‌های ابهام احتمالی
•تفسیر موضوعی = تفسیر القرآن بالقران، (شبیه شیوه علامه طباطبایی در المیزان)
•نکته: وقتی آیه‌ای از سیاق خارج می‌شود و بدون رعایت قبل و بعد در نظر گرفته می‌شود، ممکن است مفاد واقعی آن به دست نیاید. زیرا آیات قرآن دارای «قرائن کلامی» است که گاهی در آیه‌ی قبل و گاهی در آیه‌ی بعد و حتی گاهی در سوره‌ی دیگری یافت می‌شود و بدون توجه به این قرائن، مفاد واقعی آیات به دست نمی‌آید.
•رفع این مشکل: در نظر گرفتن آیات قبل و بعد چنانچه در آیات قبل و بعد قرینه‌ای وجود دارد، آنها را ذکر نمود.
•قرار دادن آیات قبل و بعد در پرانتز تا هنگام مراجعه به آیه «قرائن کلامی» آیه از دست نرود.
- نظر آیة اللّه مکارم شیرازى:
•«منظور از تفسیر موضوعی آن است که آیات مختلفی که درباره‌ی یک موضوع در سرتاسر قرآن مجید در حوادث و فرصت‌های مختلف آمده، جمع‌آوری و جمع بندی گردد، و از مجموع آن نظر قرآن درباره آن موضوع و ابعاد آن روشن شود».
• مثلا آیات مربوط به دلایل خداشناسی کنار هم چیده شود، و از آنجا که «القرآن یفسر بعضه بعضا: آیات قرآن یکدیگر را تفسیر می کنند» ابعاد این موضوع روشن می گردد.
•ضرورت تفسیر موضوعی: هر گاه این آیات که در قرآن مجید به مناسبتهای گوناگون نازل شده است، هر گروه جداگانه‌ای جمع آوری و در کنار هم چیده شوده و تفسیر گردد، حقایق تازه‌ای از آن کشف خواهد شد.
(مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1386ش، 10 جلدی، ج1، ص 21 ـ 22).
موضوع :
نظر بدهید